Kampanja o dečijem radu u poljoprivredi

Tokom avgusta, septembra i oktobra u selima Šumadije, Zapadne i Južne Srbije održano je 8 interaktivnih radionica u okviru Kampanje Međunarodne organizacije rada o prevenciji opasnog dečjeg rada u poljoprivredi. Predstavnici Međunarodne organizacije rada i Republičkog zavoda za socijalnu zaštitu razgovarali sa žiteljima sela u Šumadiji, Zapadnoj i Južnoj Srbiji o tome koju vrstu radnih navika treba podsticati kod dece, ali i koja vrsta poljoprivrednih radova se smatra opasnim. Radionice su organizovane u saradnji sa Udruženjem „Putokaz Kragujevac“. Saznanja stečena tokom istraživanja i kampanje daju smernice za kreiranje novih, efikasnijih javnih politika i institucionalnih odgovora na ovaj društveni problem.

Na radionicama su saopšteni i rezultati Anketnog istraživanja o zloupotrebi dečjeg rada u Srbiji koje je sproveo Republički zavod za statistiku, u okviru Ankete o radnoj snazi 2021. godine. Istraživanje je sprovedeno u okviru projekta Međunarodne organizacije rada pod nazivom „Merenje, podizanje svesti i angažovanje politika u cilju unapređenja borbe protiv zloupotrebe dečjeg rada i prinudnog rada“ (MAP’16), koji je finansijski podržalo Ministarstvo rada Sjedinjenih Američkih Država.  

Anketno istraživanje o zloupotrebi dečjeg rada u Srbiji 2021. godine je prvi put sproveo Republički zavod za statistiku u saradnji sa Međunarodnom organizacijom rada, sa ciljem da se proceni obim i otkriju karakteristike, uzroci i posledice zloupotrebe dečjeg rada u Srbiji. Procene zasnovane na međunarodnim i nacionalnim standardima ukazuju da je u Srbiji oko 82.000 dece uzrasta 5-17 (ili 9,5%) godina izloženo zloupotrebi dečjeg rada, i to najčešće u ruralnim oblastima, u sektoru poljoprivrede i domaćinstvima u kojima nosilac domaćinstva poseduje niži nivo obrazovanja.

Zloupotreba dečjeg rada u najvećoj meri je rasprostranjena u neurbanim oblastima, u poljoprivredi, i to u domaćinstvima gde nosilac domaćinstva poseduje niži nivo obrazovanja. Ovo su pokazali rezultati Anketnog istraživanja o zloupotrebi dečjeg rada koju je u Srbiji 2021. godine po prvi put sproveo Republički zavod za statistiku u saradnji sa Međunarodnom organizacijom rada, i to na reprezentativnom uzorku od 2.325 domaćinstava u kojima živi 3.471 dete uzrasta 5-17 godina.

Opasnom radu izložena je 21.000 dece uzrasta od 15 do 17 godina (10,1% sve dece u ovoj starosnoj grupi), i 14.000 dece uzrasta od 5 do 14 godina (2,2% od ukupnog broja dece u ovoj starosnoj grupi).

U svim starosnim grupama, stopa zloupotrebe dečjeg rada je viša kod dečaka nego kod devojčica, a kod dečaka postoji i veća verovatnoća izlaganja opasnom radu. Što su deca starija, rodne razlike postaju sve izraženije, pa je kod dece uzrasta od 15 do 17 godina, stopa zloupotrebe dečjeg rada kod dečaka više nego dvostruko veća nego kod devojčica (13, 6% za dečake spram 6,3% za devojčice).

Regionalno posmatrano, zloupotreba dečjeg rada najprisutnija je u Šumadiji i Zapadnoj Srbiji za sve starosne grupe, gde je čak jedna četvrtina dece uzrasta 12–14 godina bila izložena zloupotrebi dečjeg rada. 

Kroz eksternu superviziju centara za socijalni rad koju sprovodi Odeljenje za superviziju Republičkog zavoda za socijalnu zaštitu uvidelo se da su deca izložena opasnom radu u plastenicima (Južna Srbija) i na poslovima seče šuma u Istočnoj Srbiji.

Zloupotreba dečjeg rada prisutnija je u domaćinstvima sa nižim prihodima, pokazali su rezultati Anketnog istraživanja o zloupotrebi dečjeg rada Republičkog zavoda za statistiku. Deca koja su bila izložena zloupotrebi dečjeg rada kao razlog zbog koga rade najčešće navode dopunjavanje porodičnih prihoda –  to je navelo 43,8% dece uzrasta 5–17 godina, odnosno čak 70% dece uzrasta od 15 do 17 godina.

**Zloupotreba dečjeg rada se odnosi na decu koja su premlada da rade i/ili bi rad mogao da ima posledice na njihovo zdravlje, fizički i psihološki razvoj, odnosno da ima negativan uticaj na dobrobit deteta. Zakon o radu Srbije  (Čl. 24 i 25) utvrđuje da radni odnos može da se zasnuje sa licem koje ima najmanje 15 godina starosti, a da radni odnos sa licem mlađim od 18 godina može da se zasnuje uz pisanu saglasnost roditelja, usvojioca ili staraoca, ako takav rad ne ugrožava njegovo zdravlje, moral i obrazovanje.